نقش مطبوعات در شکل گیری افکار عمومی (بخش اول)

در میان وسایل ارتباط جمعی, مطبوعات در صفِ اوّل عوامل شکل دهنده افکار عمومی قرار دارد زیرا که به دلایل گوناگون از جمله ماندگار بودن و در هر لحظه و برهه از زمان دستیاب بودن و همچنین قیمت ارزان و تنوع مطالب و محتوا, تمام گروه ها و طبقات مختلف مردم را مخاطب قرار می دهند.

در تبیین مفهوم و معنای افکار عمومی سخن بسیار است و صاحب نظران، دانشمندان، روان شناسان، جامعه‏شناسان اجتماعی و در نهایت تمام آنها که درباره مسائل جامعه و خصوصیات و ویژگی های آن به مطالعه، بررسی و تحقیق می‏پردازند و همچنان آن را مورد توجه قرار می‏دهند، پدیده افکار عمومی را نیز همراه با مطالعات و تحقیقات گوناگون خود به‏عنوان یک مقوله یا امر مهم و اثرگذار در تمام شؤون زندگی اجتماعی هر جامعه تلقی می‏کنند و نقش و اثر آن را مورد تأکید قرار می‏دهند.

از افکار عمومی تعاریف و برداشت های مختلف ارائه شده است، گروهی آن را حالت احساسی یا عاطفی بارز یک ملّت می‏شمارند، گروه دیگر آن را تجلّی گرایش های ذهنی مردم نسبت به یک امر مورد اختلاف خوانده‏اند، عده‏ای آن را مجموعه عقاید افرادی دانسته‏اند که میان آنها توافقی ایجاد شده باشد، بعضی نیز معتقدند که افکار عمومی مجموعه‏ای از مفاهیم، معتقدات، تصوّرات ذهنی، آمال و آرزوهای گوناگون و تعصّبات قومی است که در شرایط زیست گروهی مردم یک جامعه بروز می‏کند، عده‏ای نیز پا را فراتر گذاشته و در مفهوم وسیع آن، تمام طرز زندگی یک ملّت یعنی همان مقوله را که علمای علوم اجتماعی «فرهنگ» می‏نامند، مترادف با افکار عمومی دانسته‏اند.

تعاریف دیگری نیز از افکار عمومی ارائه شده است از جمله این که «افکار عمومی تجلّی عمیق‏ترین خواست ها و نیازهای یک ملّت است که ناشی از مجموعه تعبیرات و تفسیرات و ارزیابی و قضاوت مردم نسبت به حوادث و وقایع روز است»، و تعریف دیگر این که «افکار عمومی مجموعه‏ای از باورها و انگاشت های افراد پیرامون یک محدوده زندگی در زمینه مسائلی است که برای آن افراد حائز اهمیت همگانی است».

با توجه به مفاهیم و تعاریفی که به‏عنوان نمونه از افکار عمومی ارائه شد و دقت نظر در هریک از آنها، این نتیجه حاصل می‏گردد که افکار عمومی یک نیرو و برآیند اجتماعی است که دارای قدرت و حرکت است و به مثابه یک حکم قوی و تقریباً محکمه‏ای است هرچند که قدرت اجرایی ندارد امّا نمی‏توان به احکام صادرشده از این مرجع بی‏اعتنا بود و به همین دلیل نقش و اهمیت آن بیشتر جلوه می‏نماید و ضرورت دقت و بازنگری مجدد و مکرر و همیشگی نسبت به آن را بازمی‏نمایاند.

• مطبوعات و افکار عمومی

به همان اندازه که شناخت مفهوم و اهمیت افکار عمومی باید مورد توجه و دقت نظر منطقی و اصولی و مستمر قرار گیرد، آشنایی با عوامل تشکیل‏دهنده یا به عبارت دیگر عوامل مؤثر در شکل‏گیری و تجلّی این پدیده نیز مهم، راهگشا و قابل توجه است.

وسایل ارتباط جمعی از جمله مهم ترین عوامل تشکیل‏دهنده افکار عمومی هستند و امروزه در کشورها و جوامعی که توسعه‏یافته نامیده می‏شوند و از نظر کمی و کیفی، وسایل ارتباط جمعی و تعداد افراد باسواد در آنها در سطح بالا و چشمگیر است، افکار عمومی پویا، بیدار و آگاه و اثرگذار نیز وجود دارد و در حقیقت می‏توان اذعان داشت که در دنیای امروز، افکار عمومی پیدایش، رشد و توسعه خود را مدیون وسایل ارتباط جمعی است.

در میان وسایل ارتباط جمعی، مطبوعات در صفِ اوّل عوامل شکل‏دهنده افکار عمومی قرار دارد زیرا که به دلایل گوناگون از جمله ماندگار بودن و در هر لحظه و برهه از زمان دستیاب بودن و همچنین قیمت ارزان و تنوع مطالب و محتوا، تمام گروهها و طبقات مختلف مردم را مخاطب قرار می‏دهند و در نتیجه در سطح وسیع و گسترده بر افکار عمومی اثر می‏گذارند. از سوی دیگر اعتماد و اطمینان مردم در اغلب موارد نسبت به مطبوعات بیشتر از سایر رسانه‏های جمعی است و حاصل این ارتباط دوسویه بین مردم و مطبوعات، تنویر و تشکیل افکار عمومی است.

افکار عمومی فقط جنبه ملّی و داخلی ندارد، بلکه امروزه به واسطه ارتباط کشورها با یکدیگر و در نتیجه ارتباط فرهنگها با هم و کوتاهی عرصه دنیا بر اثر سرعت شگرف ایجاد و پیشرفت وسایل ارتباط جمعی و راههای ارتباطی و وسایل نقلیه مدرن که بازار وسیعی برای مبادله افکار و عقاید و همچنین مبادله کالاها و خدمات به‏وجود آورده است و نیز گسترش نهادهای آموزشی و افزایش تعداد باسوادان، یک نوع افکار عمومی جهانی و بین‏المللی پدید آمده است که بر افکار عمومی ملّی هم تأثیر می‏گذارد. نشریه‏هایی که در سایر کشورها و جوامع بجز محل انتشار خود هم منتشر می‏شوند در شکل‏گیری افکار عمومی جهانی نقش و اهمیت بسزایی دارند. مطبوعات قادرند که به آسانی مطالب و محتویات خود را در افکار نشر دهند.

در دنیای امروز، مطبوعات علاوه‏بر وظیفه اصلیشان که همانا خبررسانی است، با مطالب و موضوعات مختلف در زمینه‏های گوناگون و حتی قصه و داستان و عکس و کاریکاتور و مطالب طنز و… می‏توانند به نحو بارز، تأثیراتی عمیق بر افکار مردم یعنی «خوانندگان» برجای بگذارند و در اکثر موارد صحنه‏ها، شخصیت ها، حوادث و عبارات و جملات درج و یا منعکس‏شده در مطبوعات به‏صورت زنده و روشن حتی پس از گذشت سال ها به‏عنوان جزئی از خاطره‏ها در یادها باقی می‏مانند.

مطبوعات در عین‏حال که عامل ایجاد و حرکت افکار عمومی هستند، در بعضی از موارد باعث رکود و سکون آن نیز می‏شوند و به این جهت هم در حکومت های مردمی و هم در حکومت های دیکتاتوری و تحمیلی، به مطبوعات و سایر وسایل ارتباط جمعی اهمیت فوق‏العاده داده می‏شود، و در هر دو نوع این حکومت‏ها، مطبوعات از ویژگی و جایگاهی خاص برخوردارند.

ادامه دارد …

منبع: آفتاب

http://www.aftabir.com

گردآوری‌شده توسط شبکه پذیرش آگهی