نقش مطبوعات در شکل گیری افکار عمومی (بخش اول)

تعرفه:در میان وسایل ارتباط جمعی, مطبوعات در صفِ اوّل عوامل شکل دهنده افکار عمومی قرار دارد زیرا که به دلایل گوناگون از جمله ماندگار بودن و در هر لحظه و برهه از زمان دستیاب بودن و همچنین قیمت ارزان و تنوع مطالب و محتوا, تمام گروه ها و طبقات مختلف مردم را مخاطب قرار می دهند.

در تبیین مفهوم و معنای افکار عمومی سخن بسیار است و صاحب نظران، دانشمندان، روان شناسان، جامعه ‏شناسان اجتماعی و در نهایت تمام آنها که درباره مسائل جامعه و خصوصیات و ویژگی های آن به مطالعه، بررسی و تحقیق می‏پردازند و همچنان آن را مورد توجه قرار می‏دهند، پدیده افکار عمومی را نیز همراه با مطالعات و تحقیقات گوناگون خود به‏عنوان یک مقوله یا امر مهم و اثرگذار در تمام شؤون زندگی اجتماعی هر جامعه تلقی می‏کنند و نقش و اثر آن را مورد تأکید قرار می‏دهند.

از افکار عمومی تعاریف و برداشت های مختلف ارائه شده است، گروهی آن را حالت احساسی یا عاطفی بارز یک ملّت می‏شمارند، گروه دیگر آن را تجلّی گرایش های ذهنی مردم نسبت به یک امر مورد اختلاف خوانده‏اند، عده‏ای آن را مجموعه عقاید افرادی دانسته‏اند که میان آنها توافقی ایجاد شده باشد، بعضی نیز معتقدند که افکار عمومی مجموعه‏ای از مفاهیم، معتقدات، تصوّرات ذهنی، آمال و آرزوهای گوناگون و تعصّبات قومی است که در شرایط زیست گروهی مردم یک جامعه بروز می‏کند، عده‏ای نیز پا را فراتر گذاشته و در مفهوم وسیع آن، تمام طرز زندگی یک ملّت یعنی همان مقوله را که علمای علوم اجتماعی «فرهنگ» می‏نامند، مترادف با افکار عمومی دانسته‏اند.

تعاریف دیگری نیز از افکار عمومی ارائه شده است از جمله این که «افکار عمومی تجلّی عمیق‏ترین خواست ها و نیازهای یک ملّت است که ناشی از مجموعه تعبیرات و تفسیرات و ارزیابی و قضاوت مردم نسبت به حوادث و وقایع روز است»، و تعریف دیگر این که «افکار عمومی مجموعه‏ای از باورها و انگاشت های افراد پیرامون یک محدوده زندگی در زمینه مسائلی است که برای آن افراد حائز اهمیت همگانی است».

با توجه به مفاهیم و تعاریفی که به‏عنوان نمونه از افکار عمومی ارائه شد و دقت نظر در هریک از آنها، این نتیجه حاصل می‏گردد که افکار عمومی یک نیرو و برآیند اجتماعی است که دارای قدرت و حرکت است و به مثابه یک حکم قوی و تقریباً محکمه‏ای است هرچند که قدرت اجرایی ندارد امّا نمی‏توان به احکام صادرشده از این مرجع بی‏اعتنا بود و به همین دلیل نقش و اهمیت آن بیشتر جلوه می‏نماید و ضرورت دقت و بازنگری مجدد و مکرر و همیشگی نسبت به آن را بازمی‏نمایاند.

• مطبوعات و افکار عمومی

به همان اندازه که شناخت مفهوم و اهمیت افکار عمومی باید مورد توجه و دقت نظر منطقی و اصولی و مستمر قرار گیرد، آشنایی با عوامل تشکیل‏دهنده یا به عبارت دیگر عوامل مؤثر در شکل‏گیری و تجلّی این پدیده نیز مهم، راهگشا و قابل توجه است.

وسایل ارتباط جمعی از جمله مهم ترین عوامل تشکیل‏دهنده افکار عمومی هستند و امروزه در کشورها و جوامعی که توسعه‏یافته نامیده می‏شوند و از نظر کمی و کیفی، وسایل ارتباط جمعی و تعداد افراد باسواد در آنها در سطح بالا و چشمگیر است، افکار عمومی پویا، بیدار و آگاه و اثرگذار نیز وجود دارد و در حقیقت می‏توان اذعان داشت که در دنیای امروز، افکار عمومی پیدایش، رشد و توسعه خود را مدیون وسایل ارتباط جمعی است.

در میان وسایل ارتباط جمعی، مطبوعات در صفِ اوّل عوامل شکل‏دهنده افکار عمومی قرار دارد زیرا که به دلایل گوناگون از جمله ماندگار بودن و در هر لحظه و برهه از زمان دستیاب بودن و همچنین قیمت ارزان و تنوع مطالب و محتوا، تمام گروهها و طبقات مختلف مردم را مخاطب قرار می‏دهند و در نتیجه در سطح وسیع و گسترده بر افکار عمومی اثر می‏گذارند. از سوی دیگر اعتماد و اطمینان مردم در اغلب موارد نسبت به مطبوعات بیشتر از سایر رسانه‏های جمعی است و حاصل این ارتباط دوسویه بین مردم و مطبوعات، تنویر و تشکیل افکار عمومی است.

افکار عمومی فقط جنبه ملّی و داخلی ندارد، بلکه امروزه به واسطه ارتباط کشورها با یکدیگر و در نتیجه ارتباط فرهنگها با هم و کوتاهی عرصه دنیا بر اثر سرعت شگرف ایجاد و پیشرفت وسایل ارتباط جمعی و راههای ارتباطی و وسایل نقلیه مدرن که بازار وسیعی برای مبادله افکار و عقاید و همچنین مبادله کالاها و خدمات به‏وجود آورده است و نیز گسترش نهادهای آموزشی و افزایش تعداد باسوادان، یک نوع افکار عمومی جهانی و بین‏المللی پدید آمده است که بر افکار عمومی ملّی هم تأثیر می‏گذارد. نشریه‏هایی که در سایر کشورها و جوامع بجز محل انتشار خود هم منتشر می‏شوند در شکل‏گیری افکار عمومی جهانی نقش و اهمیت بسزایی دارند. مطبوعات قادرند که به آسانی مطالب و محتویات خود را در افکار نشر دهند.

در دنیای امروز، مطبوعات علاوه‏بر وظیفه اصلیشان که همانا خبررسانی است، با مطالب و موضوعات مختلف در زمینه‏های گوناگون و حتی قصه و داستان و عکس و کاریکاتور و مطالب طنز و… می‏توانند به نحو بارز، تأثیراتی عمیق بر افکار مردم یعنی «خوانندگان» برجای بگذارند و در اکثر موارد صحنه‏ها، شخصیت ها، حوادث و عبارات و جملات درج و یا منعکس‏شده در مطبوعات به‏صورت زنده و روشن حتی پس از گذشت سال ها به‏عنوان جزئی از خاطره‏ها در یادها باقی می‏مانند.

مطبوعات در عین‏ حال که عامل ایجاد و حرکت افکار عمومی هستند، در بعضی از موارد باعث رکود و سکون آن نیز می‏شوند و به این جهت هم در حکومت های مردمی و هم در حکومت های دیکتاتوری و تحمیلی، به مطبوعات و سایر وسایل ارتباط جمعی اهمیت فوق‏العاده داده می‏شود، و در هر دو نوع این حکومت‏ها، مطبوعات از ویژگی و جایگاهی خاص برخوردارند.

ادامه دارد …

منبع: آفتاب

گردآوری‌شده توسط شبکه پذیرش آگهی