مراعات دقت و صحت در خبرنویسی (بخش اول)

دستیابی به اطلاعات دقیق و درست بزرگ ترین چالشی است که در برابر خبرنگاران قرار دارد. گزارش های اشتباه، خجالت آور است و می تواند هم از نظر مالی و هم از نظر حرفه ای هزینه هایی در بر داشته باشد. این درس، توصیه های مفیدی را برای دور ماندن از این خطر و مراعات دقت و صحت در خبرنویسی ارائه می کند.

گزارش های رسیده حاکی از آن است که “…”

یک روز صبح، یکی از کارکنان بخش شنود بی بی سی در جنوب انگلستان (که شبکه های رادیو و تلویزیونی سراسر جهان را کنترل می کند)، در حین گوش دادن به یک رادیو فارسی زبان که برای ایران برنامه پخش می کند، یک باره از جای می جهد. این رادیو ادعا می کند که اسامه بن لادن، رهبر شبکه القاعده که غربی ها در به در دنبالش می‌گردند، دستگیر شده است.

این خبرنگار فوراً به تحریریه اصلی بی بی سی در غرب لندن اطلاع می‌دهد. شبکه داخلی خبر بی بی سی فوراً خبر کوتاهی منتشر می کند که در آن نام منبع خبر را ذکر کرده و تأکید می کند که این خبر هنوز تأیید نشده است.

ظرف چند دقیقه، تقریباً تمام تلویزیون های خبری بریتانیا و آمریکا این خبر را پخش می کنند. اما زمانی که خبرنگاران این گزارش را پیگیری می کنند، مقامات هر دو دولت بلافاصله آن را تکذیب می کنند و ظرف یک ساعت بی بی سی از پخش مجدد این شایعه خودداری می کند.

یکی از سردبیران ارشد بخش خبری بی بی سی می گوید:

“به محض این که ما خبر را با ذکر کامل منبع آن پخش کردیم، دریافتیم که نمی توانیم صحت آن را تأیید کنیم و بلافاصله جلو پخش مجدد آن را گرفتیم. حالا که عمیق تر به این جریان نگاه می کنیم، پی می بریم که باید قبل از پخش خبر تأییدنشده دستگیری بن لادن، یکی دو دقیقه بیشتر وقت صرف آن می کردیم.”

این جریان برای بی بی سی خجالت آور بود به ویژه آن که درست یک روز قبل از آن، بار دیگر از همه کارمندانش خواسته بود که خونسردی خود را حفظ کنند و به آنان یادآور شده بود که:

“بهتر است که دوم شویم اما خبر را دقیق بدهیم تا این که اول شویم اما اشتباه کنیم.”

دقیق بودن یکی از بزرگ ترین چالش های پیش روی خبرنگاران است.

قاعده اول: خبرها باید درست باشند

اشتیاق خبرنگاران برای آن که خبرها را پیش از رقبایشان به دست بیاورند، باعث می شود که نخستین قاعده روزنامه نگاری را فراموش کنند.

خبرها باید درست باشند

اطلاعات به دست آمده همیشه باید مورد بررسی قرار گیرد و با منابع دیگر مقایسه شود، به ویژه در موقعیت های حساسی که انتشار آن اطلاعات می تواند پیامدهای گسترده ای داشته باشد.

برخی از منابع خبری بیش از دیگران قابل اعتماد هستند. با این حال ممکن است که یک منبع واحد، درکی نادرست از یک موضوع یا نکته داشته باشد. این خطا به سادگی می تواند به مطالبی که بر اساس این اطلاعات تولید می شود، سرایت کند. یک قاعده خوب این است که حداقل دو منبع مستقل داشته باشید. رعایت این قاعده، احتمال درست بودن اطلاعات را بیشترمی کند، اما باز هم به آن قطعیت نمی بخشد.

با اطلاعاتی که دریافت می کنید، برخوردی دقیق و انتقادی داشته باشید. از خودبپرسید که چرا یک منبع، اطلاعات مشخصی را در اختیارتان می گذارد. آیا این شخص می خواهد بر شما تأثیر بگذارد؟ فریبتان بدهد؟ یا از شما استفاده کند تا به رقیبش ازطریق رسانه ها لطمه بزند؟ سعی کنید زمینه و حواشی هر خبر را برای خود روشن کنید.

به خاطر داشته باشید که یک روزنامه نگار در موقعیتی است که باید با حقایق کار کند نه با شایعات. این وظیفه اوست، و نه منبع، که از صحت خبر اطمینان یابد.

هنگامی که با حقایق سر و کار دارید، این نکته را فراموش نکنید: “اگر شک و تردیدی دارید، این خبر را کنار بگذارید!”

حالا ببینیم در کجاها باید به دنبال خبر باشیم.

صحبت با کسانی که در محل واقعه بوده اند.

قابل اعتمادترین خبرها، گزارش های همکاران خود شما ازمشاهدات و شنیده‌هایشان است. البته این امر همیشه ممکن نیست. ما اغلب باید گزارش هایی بنویسیم که بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از دیگران تهیه شده است.

بهترین راه این است که این اطلاعات از منابع “دست اول” مثل شاهدان عینی به دست آید، یعنی کسانی که در زمان رخ دادن واقعه در محل حضور داشته‌اند.

به یاد داشته باشید کسانی که آموزش روزنامه نگاری ندیده اند، در به یاد آوردن واقعیت ها و جزئیات به هیچ وجه دقیق نیستند. اضافه بر آن مردم بر اثر اضطراب (در زمان فاجعه ای طبیعی یا رخ دادن جنایت) بیشتر سردرگم می شوند.

این را هم به یاد داشته باشید که بعضی ها ممکن است به دلایل خاصی اطلاعات غلط به شما بدهند. در زمان جنگ و فاجعه برخی سعی خواهند کرد تا اطلاعات را چنان عرضه کنند که واقعیتی مسلم به نظر آید.

به طور کلی شما نباید تنها به یک منبع اتکا کنید. سعی کنید آن اطلاعات را از راه های دیگری هم تأیید کنید.

در واقع بهترین کار این است که اطلاعات تأییدنشده مورد استفاده قرار نگیرد. (اشتباه بی بی سی در مورد دستگیری اسامه بن لادن را به یاد بیاورید). اما اگر لازم است که به آن اطلاعات اشاره شود، باید حتما و قطعا گفته شود که این خبر تایید نشده است. بعد از آن با سرعت هر چه تمام تر تأیید یا تکذیب آن اطلاعات را به دست آورید و خبر خود را به روز کنید.

با منابع قابل اعتماد دیگر هم صحبت کنید

بعضی از منابع را می توان تا حد معقولی از دیگر منابع قابل اطمینان تریا دست کم رسمی تر فرض کرد. از جمله آنها می توان به این منابع اشاره کرد:

پلیس و سایر مراکز خدمات اضطراری

دادگاه ها

مقام های دولتی

بر حسب وضعیت و شرایط خاص، شما می توانید اطلاعاتی را که این منابع در اختیار شما می گذارند، بدون اخذ تأیید از منبع دیگری منتشر کنید.

خبرنگاران باید بدانند برای به دست آوردن اطلاعات تازه و موثق به کجا مراجعه کنند. از این رو باید فهرستی از منابع مهم را در اختیار داشته باشند.

اشتباهات قبلی را تکرار نکنید

هنگامی که اطلاعات را از بایگانی خودتان یا بریده روزنامه های قدیمی به دست می آورید باید احتیاط کنید، به ویژه اگر اطلاعات از سازمان های دیگررسیده باشد. چطور می توانید به صحت آنها پی ببرید؟

همچنین مراقب باشید اشتباهات تازه ای مرتکب نشوید. اغلب اوقات اشتباه زمانی رخ می دهد که یک خبر را بازنویسی می کنید یا اطلاعات را ازمنابع گوناگونی می گیرید.

هنگام نوشتن یک نام یا خواندن یک شماره، ممکن است به آسانی دچار اشتباه شوید. همواره مجدداً به متن اصلی رجوع کنید.البته بهتر از آن مراجعه به منبع اصلی اطلاعات است.

خطر در جزئیات است

نام: برای افراد، بسیار مهم است که نامشان صحیح ذکر شود. “محمد علی حسینی” درست است یا “علی حسینی”؟ این نکته دست کم برای آقای حسینی اهمیت دارد.

مقام: یک نفر را همیشه “معاون مدیر عامل” معرفی کرده اید. اما شاید ترفیع گرفته و “مدیر عامل” شده است. این تغییر کوچک برای مخاطب شما اهمیت دارد چون هر چه مقام بالاتر باشد، اعتبارش بیشتر است. اگر شک دارید به شرکت او تلفن کنید و سؤال کنید.

عنوان: در بعضی مشاغل حساسیت به عنوان زیاد است؛ یک سرلشکر ارتش خوشش نمی آید درجه اش سرتیپ ذکر شود، چون تنزل مقام است. مراقب باشید که با عنوان اشتباه، کسی را تنزل یا ترفیع ندهید.

املاء: “خزاعی” یا “خزائی”؟ هر دو به گوش یکسان می آیند، اما انتشار اسامی با املای اشتباه کار درستی نیست. شاید به نظر بیاید که این امر تنها در نشریات و اینترنت مهم است و در رادیو و تلویزیون اثری ندارد. اما این طور نیست. اگر خبرها با اسم اشتباه بایگانی شوند وقتی بعدها به دنبال پیشینه یک خبر می گردید آن را پیدا نمی کنید.

تاریخ، زمان و محل- حدس نزنید. سؤال کنید.

ارقام: یک صفر ناقابل ۱۰ را تبدیل به ۱۰۰ می کند. بعضی خبرنگاران ترجیح می دهند تا رقم را با حروف بنویسند (صد به جای ۱۰۰) چون احتمال اشتباه در خواندن و نوشتن حروف کم تر است. اگر در مورد صحت ارقام شک دارید، حتما آن را به منبعش نسبت دهید:

“سازمان دهندگان تظاهرات می گویند که بیست هزار نفر در شهر راه پیمایی کردند.”

ادامه دارد…

لینک منبع

گردآوری‌شده توسط شبکه پذیرش آگهی