روزنامه وقایع اتفاقیه ، دومین نشریه فارسی‌زبان

تاریخچه روزنامه وقایع اتفاقیه

روزنامه وقایع اتفاقیه نام دومین نشریه فارسی‌زبان و روی هم رفته، پس از کاغذ اخبار و روزنامهٔ آشوری‌زبان زاهر یرادی باهرا، سومین نشریهٔ ایران است. این هفته نامه به دستور میرزا تقی خان امیرکبیر در تهران در دوران ناصرالدین شاه منتشر می‌شد. نخستین شمارهٔ این نشریه هفتگی در ۵ ربیع‌الثانی سال ۱۲۶۷ هجری قمری به چاپ رسید. در این شماره، تصویر شیر و خورشید با جمله یا اسدالله الغالب به شیوه‌ای خاص طراحی شده بود که واژه الله بالای شیر قرار گیرد. «یا اسدالله الغالب» و همچنین عبارت روزنامه اخبار دارالخلافه طهران [=تهران]، در فضای گرافیکی ویژه‌ای به صورت غیرمتداول خوشنویسی رایج سامان داده شده بود.

تأثیرپذیری خط و خوشنویسی نستعلیق از نوآوری‌های دورهٔ قاجار، در روزنامه وقایع اتفاقیه نیز به نحو چشمگیرتری نمود می‌یابد. انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه در راستای اهداف امیرکبیر برای انجام تغییراتی بنیادین در ایران به منظور گام برداشتن در مسیر پیشرفت آن کشور تلقی می‌گردد. اما وی اندکی بعد (سال ۱۲۶۸ ه.ق.) کشته می‌شود.

روزنامه وقایع اتفاقیه پس از امیرکبیر

سرانجام پس از آنکه ادارهٔ این روزنامه سال‌ها در دست کسان دیگری افتاد، اداره روزنامه وقایع اتفاقیه در ۱۲۸۸ قمری،به محمدحسن خان صنیع‌الدوله (اعتمادالسلطنه)، مترجم دربار، رئیس تازهٔ ادارهٔ انطباعات ناصر الدین شاه و فرزند حاج علی خان حاجب‌الدوله (قاتل امیر کبیر)، سپرده شد. او هم در عمل، روزنامه جدیدش ـ روزنامهٔ ایران ـ را جایگزین این روزنامه که البته آن زمان نامش دیگر روزنامه وقایع اتفاقیه هم نبود، کرد. به جز اعتمادالسلطنه، بقیه دست‌اندرکاران و گردانندگان روزنامه، پیوسته در تغییر بودند. از شماره ۴۷۱ به بعد، این روزنامه با نام روزنامه دولت علیه ایران به چاپ رسید. تعداد صفحه‌های این روزنامه از چهار تا دوازده در نوسان بود.

محتویات روزنامه وقایع اتفاقیه

در این روزنامه، اخبار داخلی شامل خبرهای مربوط به پایتخت (اخبار دارالخلافه)، دربار و سفرهای ناصرالدین‌شاه، عزل و نصب‌ها و اعطای مقام‌ها، نشان‌ها و امتیازات چاپ می‌شد. در برخی شماره‌های آن، اعلان‌های رسمی دولتی در ورقه‌ای جداگانه چاپ و همراه روزنامه، توزیع می‌شد که به آن اشتهارنامه می‌گفتند. در برخی شماره‌ها نیز اخبار و رویدادهای شهرستانهای ایران به چاپ می‌رسید. در بخش اخبار خارجی، بیشتر اخبار مربوط به دگرگونی‌های سیاسی و اقتصادی کشورهای اروپایی به چاپ می‌رسید؛مقالاتی از روزنامه‌های اروپایی برگرفته می‌شد و با ترجمهٔ روان فارسی در روزنامه منتشر می‌شد. بسیاری از این ترجمه‌ها کار خود صنیع‌الدوله بود.

سبک نوشتاری روزنامه وقایع اتفاقیه

روی‌هم‌رفته روزنامه وقایع اتفاقیه از زبان نوشتاری ساده‌ای بهره می‌برد. این زبان تا زمان جنبش مشروطیت در نوشته‌های این دوره کمتر به چشم می‌خورد. در بیشتر شماره‌های روزنامه، صورت قیمت اجناس مورد نیاز مردم به نرخ رسمی دولتی چاپ می‌شد (نرخ ارزاق)؛ در برخی شماره‌های آن اعلان فروش کتابهای تازه چاپ شده منتشر می‌گشت. روزنامه وقایع اتفاقیه به خبرهای مربوط به کودکان و نوجوانان هم عنایت فراوان داشت. از جمله می‌توان به انتشار مستمر و پیوستهٔ اخبار مدرسهٔ دارالفنون، گزارش‌های بیماریهای کودکان و آبله کوبی ایشان، خبرهایی پیرامون کودکان فرنگی، گزارش‌های مربوط به حوادث کودکان، کودکان بزهکار و حتی اخبار و آگهی های کتاب کودک، اشاره نمود. گذشته از نشان رسمی کشور ایران (شیر و خورشید)، نخستین تصویر مطبوعات ایران، در شماره ۴۷۱ روزنامهٔ وقایع اتفاقیه به تاریخ ۲۸ محرم ۱۲۷۷ ق. منتشر شد؛ این تصویر، عکسی از جان‌به‌دربردن معجزه‌آسای یک کودک در مجلس تعزیه بود.

نظر امیرکبیر درمورد روزنامه وقایع اتفاقیه

امیرکبیر درباره این روزنامه گفته‌است: عوام نمی‌دانند که مصرف و حسن این روزنامه وقایع اتفاقیه در چیست؛ یا خیال می‌کنند که دیوانیان عظام شروع به این کرده‌اند به جهت منافع و مداخل. لکن این‌طور نیست و نباید باشد. این اخبار چیزی است. این‌ها به جهت تربیت خلق است و اینکه این‌ها از امور دیوانی و اخبار و مناسبات دول و منافع خاص و عام و مقتضیات عصر عالِم باشند؛ و اینکه تا روزی که من هستم نمی‌شود که این اطلاع به عامه نرسد. این روزنامه منصبی نیست که به کسانی که از دیوان اعلی اسامی ایشان تعیین شده، به این‌ها برسد و به دیگران نرسد.

منبع: ویکی پدیا