راهنمای گفتگو و مصاحبه (قسمت هفتم )

راهنمای گفتگو و مصاحبه

قسمت هفتم:
«از تصمیم تا تنظیم گفتگو(۴)»

در این قسمت، به بعضی از نکاتی که توجه به آنها، در انجام یک گفتگوی خوب مطبوعاتی «ضروری» است، اشاره می‌کنیم:

موفق‌ترین گفت‌وگوها گفت‌وگوهایی هستند که با صمیمیت و سادگی آغاز شوند؛ مثلاً با طرح چند پرسش غیر رسمی و صمیمی. در این مدت کمی هم به خودتان و هم به مصاحبه‌شونده وقت داده‌اید تا بر «هیجان‌های احتمالی» خود مسلط شوید.

به سخنان گفت‌وگو شونده به دقت گوش دهید. این نکته در طرح پرسش‌های تازه که به گفت‌وگو طراوت بیشتری می‌دهند کمک می‌کند.

دقت شما به سخنان گفت‌وگوشونده کمک می‌کند تا در هنگام گفت‌وگو، پرسش‌های تازه‌ای به ذهن‌تان برسد. این پرسش‌های تازه در طراوات گزارش بسیار سهم دارند و در واقع همین‌ها هستند که گزارش را خواندنی می‌کنند.

از طرح پرسش کلی خودداری کنید، به ویژه در آغاز مصاحبه. پرسش اول هم برای اینکه طرف گفت‌وگو برای صحبت برانگیخته شود، و هم خواننده/ شنونده برای خواندن/ شنیدن مطلب انگیزه بیاید، تعیین‌کننده است.

پرسش‌های مهم را در دقایق میانی گفت‌وگو مطرح کنید.

از طرح پرسش‌های کلیشه‌ای و تکراری پرهیز کنید. اگر به آن اطلاعات در مقدمه گفت‌وگویتان نیازی هست از اطلاعات آرشیوی موجود استفاده و آن را با کمک گفت‌وگو شونده دقیق کنید. (لزوماً اطلاعات موجود در وب‌سایت‌ها دقیق و کامل نیستند.)

لازم است پرسش‌ها تا حد امکان کوتاه باشند. مگر اینکه گفت‌وگو تحلیلی باشد.

پرسش‌ها باید شفاف و روشن و مستقیم باشند. از پرسش‌های مبهم پرهیز کنید.

درباره پرسش‌های انتقادی و زمان طرح آن دقت کنید. بسیاری از گفت‌وگوشوندگان وقتی از همان آغاز گفت‌وگو با لحن انتقادی تند روبه‌رو شوند، خروج از گفت‌وگو را ترجیح می‌دهند.

برای تولید اطلاعات بیشتر در گفت‌وگو، لازم است در طرح پرسش‌های خود دچار شک نشوید. اطلاعات بیشتر به شما اجازه می‌دهد تا نگاه همه جانبه‌تری به موضوع محوری داشته باشید.

بهترین‌ گفت‌وگوها گفت‌وگوهایی هستند که پرسشگری کنجکاو در پشت آنها قرار دارند. بهتر است از طرح پرسش‌هایی که به نوعی پاسخ را نیز در خود دارند اجتناب کنید و به پرسش‌هایی که صرفاً پرسشگری می‌کنند بپردازید. این نکته در گفت‌وگوهای خبری بسیار مهم است.

از طرح چند پرسش در یک پرسش پرهیز کنید.

در گقت‌وگوهای تحلیلی، گفت‌وگوکننده می‌تواند نظر خود را در پرسش‌ها بیان کند.

بهتر است هنگام گفت‌وگو، متوجه فاصله‌گذاری پنهان خود با فرد گفت‌وگوشونده و موضوع گفت‌وگو باشید. این توجه کمک می‌کند تا هیجان احتمالی خود را از شنیدن برخی پاسخ‌ها نشان ندهید. چون گفت‌وگوشونده در این شرایط ممکن هست حس کند روی شما تاثیر گذاشته است و از اینجا به بعد از حیث روحی بر شما تسلط پیدا کند.

هنگامی که گفت‌وگوشونده صحبت می‌کند جز به ضرورت به میان کلام او نپرید.

اگر گفت‌وگوشونده یا خودتان از محور اصلی دور شدید، لازم هست با عبارتی مودبانه آن را تصحیح کنید: «بهتر نیست به محور اصلی گفت و گو برگردیم؟»، «اجازه بدهید از شما بپرسم…»

کارشناسان علوم ارتباطات معتقدند بهتر است زمانی که گفت‌وگوشونده سخن می‌گوید او را تنها با تکان دادن سر همراهی کنید.

در هنگام مصاحبه تلاش کنید تا از مصاحبه شونده جزئیات مورد نیاز را بپرسید؛ به ویژه درباره تاریخ و مکان حوادث و اطلاعاتی که مطرح می‌شود.

اگر فرد گفت‌وگوشونده نویسنده سرشناسی است یا یک سیاستمدار مطرح، بد نیست هنگام گفت‌وگو به پاره‌ای از حالت‌های او و هم محیط کار او توجه کنید. طرح برخی نکات در مقدمه یا لابه‌لای گفت‌وگو می‌تواند به جذابیت متن بیافزاید (در اینجا توانایی فضاسازی شما که یکی از عناصر داستان‌نویسی است می‌تواند در کار روزنامه‌نگاری شما موثر باشد).

عنصر کلیدی در گفت‌وگو، جادوی پرسشگری است و به همین دلیل است گاهی در گفت‌وگو یک عبارت کوتاه مانند «می‌توانید بیشتر توضیح دهید…»، «من چنین برداشتی از حرف شما کردم. آیا درست است؟»، «یعنی منظور شما چنین است:…» و «چرا؟» می‌توانید به اندازه یک سئوال دقیق در تبیین موضوع محوری گفت‌وگو دارای ارزش داشته باشد.

به پایانی زیبا و موثر برای گفت‌وگویتان فکر کنید.

اگر به گفت‌وگوشونده قول داده‌اید که پیش از انتشار گفت‌وگو را می‌دهید که بخواند حتماً به قول خود وفا کنید.

اگر به عکس فرد مصاحبه شونده نیاز دارید در طول مصاحبه از او عکس بگیرید.

مصاحبه  گفتگو  مهارت‌های رسانه‌ای